พิธีพระราชทานปริญญาบัตรครั้งแรกในสยาม

โดย ฉัตรบงกช  ศรีวัฒนสาร

           พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  รัชกาลที่ ๗ ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณ  เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานปริญญาบัตรเป็นครั้งแรก  ในครั้งนั้นกระทรวงธรรมการ  ต่อมาคือ  กระทรวงศึกษาธิการในปัจจุบัน และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ขอพระบรมราชานุญาตพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  จัดพระราชพิธีพระราชทานปริญญาเวชบัณฑิตย์ตรีเป็นครั้งแรกของสยาม เมื่อวันที่ ๒๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๓  รวมทั้งยังได้ขอพระราชทานทูลเกล้าฯ ถวายปริญญาบัณฑิตย์พิเศษ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระปรมาภิไธยรับเป็นบัณฑิตย์พิเศษด้วย นับว่าทรงเป็นบัณฑิตพระองค์แรกของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  และของสยาม  การที่พระองค์ทรงพระกรุณาเสด็จฯมาพร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี  ในครั้งนั้นนับเป็นเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งสำคัญ  แสดงให้เห็นถึงพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมอย่างหาที่สุดมิได้ 

            ในครั้งนั้น มหาอำมาตย์เอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต เสนาบดีกระทรวงธรรมการ ทรงทำหนังสือกราบบังคมทูลรัชกาลที่ ๗ เพื่อขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยให้ปริญญาแก่นิสิตจำนวน ๑๘ คน  พระองค์ทรงพระกรุณาให้นำเรื่องเข้าที่ประชุมคณะอภิรัฐมนตรี ซึ่งที่ประชุมมีความเห็นว่า มหาวิทยาลัยมีอำนาจอยู่แล้วโดยอาศัยประกาศประดิษฐานโรงเรียนข้าราชการพลเรือนในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้เป็นจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยแล้วตั้งแต่สมัย
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  แต่ฝ่ายมหาวิทยาลัยเห็นว่าถ้าให้มหาวิทยาลัยให้ปริญญาเองจะมีค่าน้อยไป  หากขอให้ออกพระราชบัญญัติต้องใช้เวลาประมาณ ๑ ปี จึงขอพระบรมราชานุญาตเป็นพิเศษครั้งหนึ่งก่อน  รัชกาลที่ ๗ จึงทรงมีพระราชหัตถเลขาพระราชทานพระบรมราชานุญาต ต่อมาจึงเป็นธรรมเนียมปฏิบัติมาจนถึงสมัยรัชกาลปัจจุบัน


          ดังปรากฎหลักฐานพระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวในการพระราชทานปริญญาบัตรแก่บัณฑิตรุ่นแรก ณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันที่ ๒๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๓ ความว่า
          "...ข้าพเจ้ามีความยินดีเป็นอย่างยิ่ง  ที่ได้มีโอกาสมาให้ปริญญาแก่นักเรียนมหาวิทยาลัยเป็นครั้งแรกในวันนี้  นับเป็นวันสำคัญสำหรับประวัติการของประเทศสยามด้วย  เพราะว่าไม่ว่าประเทศใดๆ  ความเจริญของประเทศนั้นย่อมวัดด้วยความเจริญของการศึกษานั้นอย่างหนึ่ง  ในประเทศสยามนี้ต้องนับว่า การมหาวิทยาลัยยังล้าหลังอยู่มาก  ที่เป็นเช่นนี้ก็ด้วยเหตุหลายประการ คือ  การที่จะตั้งมหาวิทยาลัยให้ใหญ่โตนั้น  ถ้าเอาเงินถมลงไปก็อาจทำได้  แต่ถ้าวิชาที่สอนนั้นประชาชนยังไม่ต้องการ  หรือการสอนไม่เป็นประโยชน์ในทางอาชีพของเราแล้ว  การที่จะตั้งเช่นนั้นก็หาเป็นประโยชน์ไม่..." (อ้างมาจาก เอกสาร หจช. ร ๗ ศ.๕/๔  เรื่องพิธีพระราชทานปริญญาบัตรเวชชบัณฑิตย์ พ.ศ. ๒๔๗๓)


          ผู้สนใจสามารถเข้าชมนิทรรศการถาวรเกี่ยวกับเรื่องการพระราชทานปริญญาบัตรระยะแรกในสยาม และสามารถชมฉลองพระองค์ครุยในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  ณ ห้องนิทรรศการ ชั้น ๓ พิพิธภัณฑ์พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เชิงสะพานผ่านฟ้า
 ทุกวัน ตั้งแต่ ๐๙.๐๐- ๑๖.๐๐ น. ยกเว้นวันจันทร์