พระมหากษัตริย์ในระบอบรัฐธรรมนูญพระองค์แรกของสยาม

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ ทรงมีพระราชหฤทัยใฝ่ในการปกครองระบอบประชาธิปไตย มีพระราชดำริวินิจฉัยตั้งแต่ต้นรัชกาลแล้วว่า ถึงเวลาแล้วที่จะต้องปรับปรุงการปกครองให้เหมาะสมกับการเปลี่ยนแปลงของโลกในสมัยนั้น ดังข้อความที่กล่าวว่า “...กระแสความเห็นในประเทศนี้ส่งสัญญาณชัดแจ้งว่า กาลเวลาของระบอบอัตตาธิปไตยใกล้จะสิ้นสุดลงแล้ว หากจะให้พระราชวงศ์นี้สถิตอยู่ต่อไป จะต้องปรับให้สถานะของพระมหากษัตริย์มีความมั่นคงขึ้น จะต้องหาหลักประกันอย่าให้มีพระมหากษัตริย์พร่องในความ สุขุมรอบคอบ ในการทรงใช้พระวิจารณญาณ...” จึงได้ทรงดำเนินการอย่างเป็นขั้นเป็นตอนไปสู่การปกครองท้องถิ่นแบบเทศบาลโดยผู้แทนของประชาชน และการมีรัฐสภาในระดับประเทศมุ่งสู่การเปิดโอกาสให้ประชาชนเรียนรู้การปกครองด้วยตนเองในระบอบประชาธิปไตย และโปรดเกล้าฯ ให้ร่างรัฐธรรมนูญขึ้นเพื่อพิจารณา หากแต่คณะราษฎรได้เข้ายึดอำนาจเพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองเสียก่อนที่จะทรงดำเนินการได้สำเร็จลุล่วง ในวาระนั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชโทรเลขตอบคณะราษฎรที่กราบบังคมทูลเชิญทรงเป็นพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญว่า “...ข้าพเจ้าเห็นแก่ความเรียบร้อยของอาณาประชาราษฎร์ ไม่อยากให้เสียเลือดเนื้อกับทั้งเพื่อจัดการโดยละม่อมละมัยไม่ให้ขึ้นชื่อได้ว่าจลาจลเสียหายแก่บ้านเมือง และความจริงข้าพเจ้าก็ได้คิดอยู่แล้วที่จะเปลี่ยนแปลงตามทำนองนี้ คือ มีพระเจ้าแผ่นดินปกครองตามพระธรรมนูญ จึงยอมรับที่จะเป็นตัวเชิด เพื่อให้คุมโครงการตั้งรัฐบาลให้เป็นรูปแบบวิธีเปลี่ยนแปลงตั้งพระธรรมนูญโดยสะดวก...” การสละราชสมบัติเมื่อ ๒ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๗๗ หลังจากพระราชพิธีพระราชทานรัฐธรรมนูญเมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ แล้วไม่นาน ปรากฎมีความเห็นแย้งกันระหว่างพระองค์กับคณะราษฎรเกี่ยวกับวิธีการปกครองในหลายประเด็น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งเสด็จฯไปยังยุโรปเพื่อทรงเจริญพระราชไมตรีและทรงเข้ารับการผ่าตัดพระเนตร และได้ประทับอยู่ต่อไปที่ประเทศอังกฤษ ได้ทรงเปิดการเจรจากับทางรัฐบาลที่กรุงเทพฯ หากแต่ไม่สามารถจะตกลงกันได้ พระองค์จึงตัดสินพระทัยที่สละราชสมบัติเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ สวรรคต ณ ประเทศอังกฤษเมื่อ ๘๐ ปีที่แล้ว หลังจากทรงสละราชสมบัติแล้วประมาณ ๗ ปี ในช่วงเช้าของวันที่ ๓๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๔ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะทรงมีพระชนมายุ ๔๘ พรรษา เสด็จสวรรคตด้วยพระหทัยวายอย่างฉับพลัน ณ พระตำหนักคอมพ์ตัน ในประเทศอังกฤษ ท้ายสุดนี้ รัชกาลที่ ๗ ทรงครองแผ่นดินโดยธรรมเพื่อประโยชน์สุขของมหาชนชาวสยาม ๙ ปี แม้จะเป็นช่วงเวลาสั้นแต่คงไว้ด้วยความหมาย ทรงมุ่งให้เกิดความเปลี่ยนแปลงไปสู่ความก้าวหน้าด้านการเมืองการปกครอง การออกกฎหมาย รวมทั้งการจัดการศึกษาและทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม รวมทั้งอำนวยประโยชน์ให้ประชาชน ได้รับข้อมูลข่าวสาร นำไป คิดวิเคราะห์ เพื่อที่จะมีความคิดเห็น และกรุยทางไปสู่การสร้างความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยในเวลาต่อมา